Peza do mes

Os puñais de antenas, así denominados polas características prolongacións en que rematan as súas empuñaduras, son unha das pezas máis representativas da Idade do Ferro do noroeste peninsular. Na súa fabricación, como nun crisol, fusionaranse tradicións metalúrxicas de orixe mediterránea, atlántica e centroeuropea. O resultado é unha nova arma, froito da asimilación de influencias diversas, cunhas características propias que a converterán na arma castrexa por antonomasia.

En 1964 produciuse no castro da Muradella –próximo ao pobo de Mourazos (Verín)–, un achado sen precedentes na arqueoloxía ourensá: un grupo escultórico en mármore de época romana representando a Dionisio e Ampelos. Naquel momento Jesús Taboada Chivite tiña o cargo de delegado do Servizo Nacional de Escavacións Arqueolóxicas e, en consecuencia, realizou as xestións oportunas para proceder ao seu rápido ingreso no Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense que aconteceu nese mesmo ano.

O coñecido como Castro da Saceda ou A Cidá sitúase nun outeiro cónico no centro da penechaira conformada polas barbas da Serra do Larouco na súa caída cara o val do Támega, no concello de Cualedro (Ourense). O poboado configúrase arredor de tres recintos amurallados, dispostos en medias lúas defensivas xustapostas a modo de chanzos a diferente altura cara ao suroeste, sistema reforzado cun sistema de foxo-parapeto nas zonas de máis doado acceso. Este programa defensivo adáptase á topografía do outeiro para acadar un espazo habitable.

As dúas fotografías que presentamos corresponden a un dos espectáculos de José Piñeiro González “o aviador Piñeiro”, o primeiro home galego en pilotar un avión. Son copias de placas de cristal realizadas o 13 de xullo de 1913 en Ribadavia con motivo das festas e forman parte dunha extensa e variada colección, doada hai uns trinta anos por Pablo García Vázquez ao fotógrafo Fernando del Río e que hoxe forman parte dos fondos documentais do Museo.

No conxunto do monacato medieval galego San Pedro de Rocas posúe un lugar especial e destacado. De alí procede a peza protagonista destas liñas: a lápida que, considerada en ocasións «fundacional», se conserva na actualidade no Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense. Trátase dunha inscrición feita nunha lousa de granito en que figura un texto repartido en catro liñas, rodeado por unha soga que, partindo do lado dereito, divide o espazo central en dúas partes, con dúas liñas de texto sobre e baixo ela. A soga remata no espazo esquerdo nunha cruz.

Domingo Fontán Rodríguez é un home moi recoñecido pero pouco coñecido. Desde 2004 unha fundación leva o seu nome e terma exemplarmente da súa memoria. Naceu no lugar de Porta de Conde, ao pé de Caldas de Reis, en 1788 e era membro dunha familia de «no escasa fortuna». Estudou en Noia cun tío crego, logo en Santiago. Precoz e extraordinario estudante, finalizou as carreiras de Filosofía e Letras, Teoloxía e Matemáticas, en cuxa facultade, logo doutras ocupacións docentes, foi catedrático de Matemáticas Sublimes desde 1828.

Cunca de terra sigillata marmorata da forma Drag. 29, con bordo aberto e carena ben marcada. O bordo está conformado externamente por tres elementos: labio e moldura decorada con rodiña, con acanaladuras, e moldura tamén decorada con rodiña, levando tamén internamente unha acanaladura. Segue unha ringleira de perlas, ben marcadas, dando paso a unha decoración disposta en dous frisos: no superior presenta unha sucesión de grilandas compostas por tallos e rematadas por motivos florais, nun dos lados, e no inferior, óvalos de cabeza semicircular e nervios no perímetro externo.

Esta fotografía, estudiada por Vicente Rodríguez Gracia, é a copia dunha placa de cristal realizada no primeiro terzo do século pasado na Alameda do Concello. Forma parte dunha extensa colección, rescatada por Fernando del Río nos anos 80 e que foi doada por D. Pablo García Vázquez aos fondos do Museo. A colección componse de numerosas placas de cristal tomadas cunha ICA «Ideal», con obxectivo TESA, de fabricación alemana, que foron realizadas e reveladas polo Dr. García Pérez (médico cirurxán do Hospital Provincial de Ourense), pai do doador.

A necrópole megalítica «Outeiro de Cavaladre» localízase nas terras centrais do val do Salas, concello de Muíños e provincia de Ourense. Estes catorce monumentos forman parte dun nutrido conxunto de sartegos megalíticos erixidos moi cerca do leito do río. Non lonxe de Outeiro de Cavaladre esténdense as de «Veiga de Maus de Salas» e «Veiga de Requiás», que superan o medio centenar de monumentos se temos en conta os que poden permanecer somerxidos baixo as augas do encoro ou outros emprazamentos illados que comunican o val cos cumios e divisorias de augas próximas.

A obra que traemos aquí é unha tradución ao latín dos salmos. A encadernación faise en pel marrón e tiña pechaduras, hoxe perdidas. No corte dianteiro porta a anotación manuscrita: TITELMANS IN PS[almos] e no lombo: A/126, que se correspondería co autor, título e número de andel. As medidas son 33 cm de longo, por 21 cm de largo e 5 cm de grosor.

A elección da presente peza ten por obxecto dar a coñecer, con carácter eminentemente divulgativo, as escavacións realizadas no xacemento arqueolóxico de santa Catarina de Reza Vella ou da veiga de Reça, topónimo coa que aparece citada na documentación alto medieval a contorna da capela homónima. O lugar, situado ao sur e protexido do norte é propicio para hortas e cultivos, e vía natural de comunicación na marxe dereita do Miño, e, como virían a demostrar estes traballos, un dos berces da cidade de Ourense.

Durante os seus anos de estudante, Parada Justel fará frecuentes visitas ás salas do Museo do Prado onde realiza diversas copias que podemos seguir a través dos Libros de Copistas do propio museo. O sistema de ensino entendía que o estudo dos antigos mestres era fundamental para a formación dos xoves estudantes e o Museo do Prado, coas súas extraordinarias coleccións, brindáballes a oportunidade de coñecer e copiar de modo directo as obras dos grandes artistas do pasado.